Konuşma Eğitiminde Öğretmenin Rolü
- Örnek olmalıdır
- Konuşma ortamı ayarlamalıdır.
- Öğrenciye güven vermelidir.
- Öğrencinin konuşma korkusunu yenmesini sağlamalıdır.
Gönderge: Konuşucu ile dinleyici arasında anlamlı ve gerçek bir konuşma olmalıdır. Bu gerçekliğe gönderge denir. Gönderge üzerinde konuşulan konudur.
Dil Göstergesi: Belirli bir dilde anlamı olan en küçük birimlere denir. “-yor” eki dil göstergesidir.
Bir şeyi anlamlandırmak, dil göstergesini göndergeyle ilişkilendirmek demektir.
Kod Çözme: Dinleyicinin kodlanmış dil bütünlüğünü parçalara ayırmasına ve başka parçalar arasında ilişki kurmasına denir.
İletişim: Dinleyici ve konuşucu arasındaki kodlama ve kod çözme sürecidir.
Kod: Alıcının anlayabileceği biçimde yapılabilen herhangi bir semboller grubudur.
Kodlama yaparken nelere dikkat edilmelidir;
- Karşıdaki anlamalı
- İçinde bulunulan ortama göre yapılmalı
- Ortak yaşantılar göz önüne alınmalı
İyi Kaynağın özellikleri;
- Güvenilir olmalı
- Yaşı, cinsiyeti, statüsü konuyla bütünlük sağlamalı
- Empati kurabilmeli
İyi Dinleyicinin özellikleri;
- Algı sorunu olmamalı
- Seçici olmalı
- Belirli düzeyde bilgiye sahip olmalı
- Bulunduğu ortama uymalı
Dilin Sisteminin İşleyişindeki birimler
- Sesbilimsel Bileşenler
- Sözdizimsel Bileşenler
- Anlambilimsel Bileşenler
- Kullanımbilimsel Bileşenler
Sesbilimsel Bileşenler;
Beyinde seslerin kodlanması ve sözcüklere dönüştürülmesi gerekir. Bu kodlama dilin bu bileşenini yansıtır. Bu aşamada bürün dizgisi yani vurgu, ritim ve ton ayarlanır.
Kim konuşuyor > Sesin algılanması
Ne konuşuyor > Dilin algılanması (anlam)
Nasıl söylüyor > Ses tonu ve duygunun algılanması
Sesbilimsel Bileşenler;
Sözcüklerin ve tümcelerin algılanmasıdır.
Anlambilimsel Bileşenler;
Sözcükler ve tümceler arası ilişkileri anlama aşamasıdır.
İnsan deneyimleri, kültür, dünya bilgisi etki eder.
Kullanımbilimsel Bileşenler;
İletişimsel veriler dinleyici tarafından algılanmaya başlandığında devreye girer.
İletinin algılanmasında önemli olan faktörler;
- Bağlam
- Alıcının ve vericinin art alan bilgisi
- Ruhsal durumları
- Ortak yaşantıları
Tutalılığa iki açıdan bakılır;
- Söylenenler arası
- Söyleyiş biçimi
Not: Her konuşma bir metin değeri taşımaz. Anlam taşımayan konuşmalar olabilir.
Konuşma Ediniminin Gerektirdiği Alt Beceriler
- Dilin seslerini tanıma – çıkarma
- Sözcük vurgularını kullanma
- Cümle içinde vurgunun ayırt edici işlevini tanıma – kullanma
- Ezgileme biçimlerini tanıma kullanma
- Kavşak, durak, ton ile verilen anlamayı kullanma
- Konuşma sezdirimini kullanma
- Söz parçalarının iletişim değerlerini tanıma – kullanma
- Dilsel birimler arasındaki dizimsel – dizgisel işlevleri tanıma kullanma
- Açılımlama yapma
Kavşak: Bir soluklanmadır.
Ton: Bir hecenin tiz ya da bas olarak söylenmesidir. Anlam ayırıcı görev yapar.
Ezgi: Bir metnin bütünündeki tonlamaya denir.
Düz söz: Hava karardı.
Edim söz: Havanın karardığını hatırlattığınız için size teşekkür ederim. (Eylemi ortaya koyuyoruz.)
Etki söz: – Hava karardı. | – Işıkları mı açmamı istiyorsunuz, açayım.
Açılımlama Yapma: Bir konuyu anlatırken farklı bakış açıları ile farklı olarak söylemedir. Konu aynıdır, söyleyiş farklıdır.
Dizimsel ilişkide kelimeler yer değiştirmez, dizisel ilişkide değiştirebilir.
Konuşma Durumunun Öğeleri;
- Konuşucu ve dinleyici
- Sözün bağlamı
- Sözün aktarıldığı anlamlar
- Üretilen metin
Sözün bağlamında konuşma iki değişken etkisindedir;
- Fiziksel durum (Ortam)
- Dünya bilgisi
Not: Konuşmayı yazmadan ayıran en önemli özellik; dinleyicinin boşlukları zihninde doldurabilmesidir.
Konuşma Durumunun Öğeleri;
- Amaçlılık, kabul edilebilirlik, bilgisellik
- Durumsallık
- Metinler arasılık
- Bağdaşıklık ve tutarlılık
Konuşma Süreci ve Gelişimi
- Amacın saptanması gerekir
- Söylem tasarımı yapılır.
- Düşünceler oluşturulur.
- Düşünceler arası kavram ağları kurulur.
- Dilsel göstergeleri seçme
- Kodlama
- Söyleme
Sözlü metin üretiminde dilsel düzenlemeler;
- Bağlaç kullanımı
- Eksiltme
- Gönderimsel ilişkiler
- Bağdaşıklık
- Konu gelişimi