Beyniniz Ne Tarafta?
Siz “sağ beyin” insanı mısınız yoksa ‘sol beyin” mi? Bir araştırmaya göre sol beyinliler pervasız, samimi ve tuttuğunu koparan tipler; ama sezgileri güçlü ve içten sağ beyinlileri anlamakta biraz yardıma ihtiyaç duyuyorlar.
Bundan 40 sene önce Scientific American dergisin de beynin iki yarısı arasındaki bağlantıyı kestiğimiz zaman ne olacağı hakkında bir yazı yayınlanmıştı. Buna göre beynin sol tarafının görevi dil ve problem çözümü ile ilgilenirken, görsel olaylar ve “madde’yle ilgili görevler sağ tarafında.
Beynin bu iki yarısı hakkında bir kitap yazan İngiliz profesör Robert Ornstein’a göre sağ taraf dilin şaka, yalan ya da metafor gibi önemli kavramlarında hayati bir role sahip. Fakat Scientifıc American dergisi yazarlarından Prof. Michael Gazzaniga Ornstein ile aynı fikirde değil. Gazzaniga sol beynin bilinç konusunda sağ beyinden fersah fersah ilerde olduğunu iddia ediyor ve bu iddiası beyin hakkındaki bulguların en eskilerinden birine dayanıyor: “Sol beyin üst seviyede bir yalancı. Olayları, gerçeği hesaba katmadan anlatmakta üstüne yok.”
Sağ mı Sol mu?
Bir “ayrık beyin” (sağ ve sol beyinler arasında bağlantı olmaması) tedavisi sırasında Gazanniga bir kağıda “Şu küreği kaldır” yazıp hastanın sadece sol gözüyle okumasını böylece komutun beynin sağ tarafıyla algılanmasını sağlar (Sol gözle alınan görsel mesajlar beynin sağ yarısına gönderilir). Daha sonra hastaya “Neden o küreği yerden aldın?” diye sorunca cevap beynin konuşmayla görevli tarafı soldan gelir: “Ortalık çok dağınıktı, onu uygun bir yere koydum.”
Bu “yorumlama mekanizması”, bazı şeylerin hafızada yanlış kalmasının baş sebebi olabilir. Normal bir insandan bile gördüğü bir olayı anlatmasını istediğinizde gerçekdışı bazı detaylar eklemesi kuvvetle muhtemeldir. Bu zaten görgü şahidi ifadelerinde sık karşılaşılan bir sorun.
Ayrık beyin hastalarında yapılan araştırmalara göre sol beynin böyle hatalar yapma ihtimali daha büyük. Gerçek bir hatıra canlanırken sadece sağ beyin hareketlenirken gerçekdışı olanlarda beynin her iki yarısı da hareketleniyor.
Beynin en önemli işlevlerinden biri yüzlerce veriyi alıp harmanlayarak “Bunu gördüm, bunu yaptım” gibi sonuçlara ulaşması. Gazzaniga bunun sol beyinle yapılabileceğini ve bu nedenle bize kişiliğimizi kazandıranın sol beyin olduğunu iddia ediyor.
Ornstein’in iddiası ise bunla taban tabana zıt. Ona göre bize bir dünya görüşü veren, nerede olduğumuzu anlamamızı sağlayan şey sağ beynimiz. Bu sonuca ulaşmasını sağlayan en önemli kavram, nörolojik araştırmaların en önemli verilerden biri: “espriler” “Çoğu zaman espriler üzerine çok düşünmeyiz, komiktirler ya da değildirler.” diye konuşuyor Ornstein. “Ama bu araştırmalar gösteriyor ki bir espriyi anlamak karmaşık bir mantıksal süreç ve büyük bölümü sağ beyinde olup bitiyor.”
Harvard Üniversitesinde yapılan en son araştırmalar sağ beyni zedelenmiş hastaların kelime oyunlarına dayanan esprileri ya da ima ve dokundurmaları anlamadığını ortaya koyuyor. Bir sahne düşünün: Patron sekreterine birkaç mektup teslim edip bunları hemen postalamasını ister. Birkaç saat sonra odasından çıktığında sekreterinin bir arkadaşıyla telefonda konuştuğunu ve mektupları hâlâ postalamamış olduğunu görünce “Çok çalışıyorsun.” der. Sağ beyni hasarlı bir hastaya patronun neden böyle söylediğini sorun, büyük ihtimalle sekreterin neden övgüyü T hak ettiği konusunda fantastik cevaplar verecektir.
Sağ beyin yaratıcılığı, duygusallığı, seslere ve renklere, hayal gücüne, sezgilere ve soyut algılamalara daha yatkın çalışırken; sol beyin mantıklı, sistematik ve analitik düşünmeye, yazı ve sayılara, ölçme değerlendirme ve eleştirmeye daha yatkın olarak çalışmaktadır. Beyinlerinin bir yarısını diğerine göre daha iyi kullanan kişiler, işleri ve ilişkileri bu boyutta çalışan yarı küre’nin yeteneklerine ihtiyaç duyduklarında zorlanırlar ve başarısız olurlar.