Öge Nedir?
Cümleyi oluşturan kelime ve kelime gruplarının cümle içindeki görevlerine öge denir. Ögeleri bulurken aşağıdaki hususlara dikkat etmemiz gerekir:
- Söz grupları isim ve sıfat tamlamaları, deyimler, ikilemeler, birleşik fiiller, söz grupları kesinlikle birbirinden ayrılmamalıdır.
- Ögeler bulunurken mutlaka önce yüklem hemen peşinden özne bulunmalıdır.
- Diğer ögeleri bulmak için mutlaka yükleme soru sorulmalıdır.
- Ögeleri bulurken kimin ve neyin soruları asla sorulmamalıdır.
[tabs][tab title=”Öge Türleri”]
[/tab][/tabs]
Yüklem
Bir cümledeki yargıyı tamamlayan, işi, oluşu ve hareketi ya da durumu bildiren sözcüğe “yüklem” denir.
Yüklemi bulmak için bu cümlede yapılan, meydana gelen veya olan nedir? Sorusunu kendimize sormamız gerekir.
[alert-warning][wp-svg-icons icon=”warning” wrap=”b”] Yüklem fiil ya da isim olabilir.[/alert-warning]
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Örnek Cümleler
- Öğrenciler bahçedeki çöpleri topladılar.
- En sevdiğim yemek köftedir.
- Evin çatısı kardan çöktü.
- Masadaki tüm dosyalara göz attı.
- Yarın gelecek Ankara’daki teyzemler.
[/alert-note]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem bir isimden oluşmaktadır?
A)Büyük şehirlerin gürültüsünü sevmiyorum.
B)Kitap okumak benim en büyük zevkimdir.
C)İnsanlar büyüklerine her zaman saygılı davranmalıdır.
D)Yemekten sonra odasında uyuyakalmıştı.
Cevap: B
[/alert-announce]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem bir söz grubundan oluşmaktadır?
A)Çocuklar yazları en çok dondurma ister.
B)Dedeleri kavga eden torunlarına nasihat etti.
C)Elimdeki parayı okuduğum sayfanın arasına koydum.
D)Kardeşim komşumuza istediklerini götürdü.
Cevap: B
[/alert-announce]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
“Gerçek tarihin ortaya çıkması ve tarihin öznelleştirilmesi tarihçilerin çabalarının sonucudur.” cümlesinin yüklemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) öznelleştirilmesi modernistlerin çabaları sonucudur.
B) çabalarının sonucudur.
C) tarihçilerin çabalarının sonucudur.
D) sonucudur.
Cevap: C
[/alert-announce]
Özne
Yüklemde bildirilen işi yapan ögeye özne denir. Özne bazı durumlarda işi yapan değil işten etkilenen bir varlıkta olabilir.
Özneyi bulmak için yükleme Kim? Ne? Soruları sorulur.
1- Cümlede oluşuna göre özneler
a) Açık Özne: Cümlede yazılı halde bulunan öznedir.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Sabah seni arkadaşın aradı.[/alert-note]
b) Gizli Özne: Cümlede yazılı olmayan varlığını eklerden anladığımız öznedir.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Hafta sonu pikniğe gideceğiz. (Biz – Gizli Özne)[/alert-note]
2- Yüklemdeki işi yapışına göre özneler
a) Gerçek Özne: Yüklemde bildirilen işi kendisi yapan özne.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Ahmet eve girince çoraplarını çıkardı.[/alert-note]
b) Sözde Özne: Yüklemin bildirdiği işi kendisi yapmayan özne.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Islak çamaşırlar erkenden asıldı. (Çamaşır kendi kendini asamaz.)[/alert-note]
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Örnek Cümleler
- Sabahtan bu yana hastanenin kapısında mekik dokuyordu. (Gizli Özne: O)
- Çocukların en küçüğü tüm cesaretini toplayıp kalktı.
- Doğruları söğleyip üzülmek, yalanların aldında ezilmekten iyidir.
[/alert-note]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
Yaşlı bir insanı andıran bu eski zaman çeşmesi, yoldan geçenlere gece gündüz su verir.
Bu cümlenin öznesi aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Yaşlı bir insan
B) Yoldan geçenler
C) Yaşlı bir insanı andıran bu eski zaman çeşmesi
D) Gece gündüz
Cevap: C
[/alert-announce]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
“Gazeteler” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne göreviyle kullanılmıştır?
A) Her sabah ilk iş olarak gazete okurum.
B) Gazete, güncel gelişmeleri okurlara duyurur.
C) Masamda duran gazeteleri toplayıp bir kenara yığdım.
D) Eski gazeteleri alıp özel karışımla maket yapmış.
Cevap: B
[/alert-announce]
Nesne
Cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen unsura “nesne” denir.
Nesneyi bulmak için yükleme; “neyi, kimi” ve özneyi bulduktan sonra “ne” sorusu yöneltilir.
A) Belirtili Nesne: Cümlede neyi, kimi sorularına cevap alabiliyorsak nesneye belirtili nesne denir.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Arkadaşını otobüse binene kadar yalnız bırakmadı. Belirtili N. (Kimi yalnız bırakmadı? – Arkakadaşını)[/alert-note]
B) Belirtisiz Nesne: Cümlede ne sorusuna cevap alıyorsak nesneye belirtisiz nesne adı verilir.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Bahçede çalışmak için yeni çizme almış. (Belirtisiz N.) Ne Almış? Yeni çizme[/alert-note]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde nesne kullanılmamıştır?
A) Olgunlaşmış fındıkları dökülünce topladık.
B) Bayramda biz de kurban kestik.
C) Cevizleri yanında getirdiği poşete koydu.
D) Çocukların oyun sesleri tüm mahallede duyuldu.
CEVAP: D
[/alert-announce]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne yanlış gösterilmiştir?
A) Yaz tatilinin son günlerinde köyünde fındık topladı.
B) Köyün üstünde kara kara bulutlar dolaşıyordu.
C) Çocuklar sallana sallana salıncağı eskitti.
D) Balkona oturup kitap okumak için salıncak yaptı.
CEVAP: B
[/alert-announce]
Dolaylı Tümleç
Cümlede yönelme, bulunma, ayırma bakımından yüklemi tamamlayan sözcük ya da söz grubudur.
Yükleme sorulan “kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden, nereye, nerede, nereden?” sorularına cevap veren sözcük ya da söz grubudur.
[alert-warning][wp-svg-icons icon=”warning” wrap=”b”] Dikkat!
- Dolaylı tümleci bulmada –e / -de / -den hal eklerinin iyi bilinmesi önemlidir, çünkü dolaylı tümleç olan ögelerin bu ekleri alması gerekmektedir.
- Okula – Okulda – Okuldan
[/alert-warning]
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Örnek Cümleler
- Yarın bize gelecekmişsiniz.
- Okula gitmediğini duydum.
- Yarın Ankara’dan dönüyormuş.
- Çam ağaçlarının altında oturduk saatlerce.
[/alert-note]
[alert-announce][wp-svg-icons icon=”bubbles” wrap=”b”] Örnek Soru
Aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı) değildir?
A) – Sen bu arabayı kimden aldın? – Yakın arkadaşımdan.
B) – Sana nasıl davrandı? – İçten.
C) – Hangi işlerden anlarsın? – Mobilya ve antika işlerinden.
D) – Daha önce nerede çalışmıştınız? – Cam fabrikasında.
CEVAP: B
[/alert-announce]
Zarf Tümleci
Yön, zaman, durum, sebep, miktar, vasıta, şart ve soru bildirerek yüklemi tamamlayan öğedir.
Yükleme sorulan “NE ZAMAN, NASIL, NİÇİN, NEDEN, NE KADAR?” gibi sorularla bulunur.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Örnek Cümleler
- Derslerine çok çalışırdı. (Ne kadar çalışırdı?)
- Yorgun olduğundan uyuyakaldı. (Neden uyuyakaldı?)
- Telefonla arayarak toplantıya katılacakları davet ettiler. (Nasıl davet ettiler?)
[/alert-note]
[alert-warning][wp-svg-icons icon=”warning” wrap=”b”] Dikkat!
“Aşağı, yukarı, içeri, dışan, ileri, geri vb.” sözcükler yalın hâlde kullanıldıklarında zarf tümlecidir. Ancak bu sözcükler isim hâl eklerini aldıklarında farklı bir öge olur.
- İçeriye gel. > Dolaylı tümleç
- Dışarıyı temizledi. >Belirtili nesne
- Biraz önce aşağı indi. > Zarf tümleci
[/alert-warning]
Ara Söz
Cümleyi söylemeye başladıktan sonra akla gelen ve bir öğeyi açıklamak ya da bir konuda bilgi vermek için arada söylenen sözlere ara söz denir.
Ara söz iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yazılır.
[alert-note][wp-svg-icons icon=”feed” wrap=”b”] Mahallemizdeki yeşil alan -top oynadığımız yer- parka dönüştürülecekmiş.[/alert-note]
[alert-warning][wp-svg-icons icon=”warning” wrap=”b”] Dikkat!
Ara söz açıkladığı öğeyle görevce özdeştir.
En sevdiğim kişi -teyzem- yarın bize gelecek.
En sevdiğim kişi -teyzem- : Özne görevindedir.
[/alert-warning]
[alert-success][wp-svg-icons icon=”eye” wrap=”b”] Cümlenin Ögeleri Akıllı Tahta Sunumu[/alert-success]
[alert-success][wp-svg-icons icon=”pencil-2″ wrap=”b”] Cümlenin Ögeleri Testleri İndir[/alert-success]
[alert-success][wp-svg-icons icon=”checkbox-checked” wrap=”b”] Cümlenin Ögeleri Çalışma Kağıtları ve Etkilikleri[/alert-success]
[alert-success][wp-svg-icons icon=”dribbble-2″ wrap=”b”] Cümlenin Ögeleri Online Türkçe Test Çöz[/alert-success]